Ortadoğu'yu birbirine katan Barzani'nin referandum kararına Washington'dan sert tepki geldi. Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Nauert, "ABD sert bir şekilde bağımsızlık referandumuna karşı çıkmaktadır. Referandum Irak'ın uluslararası müttefikleri istemese dahi yapılan her türlü yardımı etkileyecektir. Bu ise böylesi zor bir durumun en basit gerçeğidir" dedi.
Irak Bölgesel Kürt Yönetimi (IKBY) lideri Mesut Barzani'ye ABD'den açık şekilde uyarılar geldi. ABD Dışişleri Bakanlığı, dört gün sonra yapılması planlanan referanduma sert bir şekilde karşı olduğunu duyurdu.
Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Heather Nauert, yazılı açıklamasında "ABD sert bir şekilde 25 Eylül'de planlanan bağımsızlık referandumuna karşı çıkmaktadır" dedi.
Bağdat ve Erbil yönetimleri arasında müzakere çağrısı yapan Nauert, "Bu referandum gerçekleşirse büyük olasılıkla Bağdat'la müzakere olmayacak ve bunun ötesinde uluslararası toplumun müzakereye vereceği desteğin önüne geçilmiş olacak" ifadesini kullandı.
Referandum kararında diretmenin Kürtler dahil bütün Iraklılara bedelinin olacağını vurgulayan Nauert, şu ifadelere yer verdi:
"Referandum Irak Kürt bölgesindeki ticari ilişkileri tehlikeye sokmaktadır ve referandum Irak'ın uluslararası müttefikleri istemese dahi yapılan her türlü yardımı etkileyecektir. Bu ise böylesi zor bir durumun en basit gerçeğidir. Aksine, bizim Kürt liderlere alternatif olarak çağrısını yaptığımız gerçek bir müzakere, Iraklı Kürtlerin haklı dertlerine çözüm sözü barındırmaktadır ve bu bütün Irak halkının yararına olan Bağdat-Erbil arasında yeni ve yapıcı bir yol olacaktır.
Referandum süreci Kürtleri bir araya getirdi, yaklaşık iki yıldır ilk defa Kürt parlamentosunu canlandırdı ve önemli konular uluslararası ortamlara taşındı. Referandumun kendisi ABD ve uluslararası toplumun desteklediği alternatif yol göz önünde bulundurulduğunda gereksizdir."
İngiliz Financial Times (FT) gazetesi, Barzani'nin referandum adımıyla Ankara ile ilişkileri test ettiğini yazdı.
Türk tanklarının Irak'ın kuzeyindeki sınıra konuşlandırıldığını belirten gazete, Ankara ile Erbil arasındaki ekonomik çıkarlar ve petrol ile doğalgaz bağlantılarının referendum konusunda Türkiye'nin tutumunu şekillendirdiğini aktarıyor.
FT, analizinde şu ifadelere yer veriyor:
"Türk şirketleri, IKBY'nin altyapısını oluşturmasına destek verdi. Erbil'de inşa edilen 550 milyon dolarlık havaalanı ve bölgede faaliyet gösteren 1300 Türk şirketi buna dahil. Ancak en kritik konu, iki bölge arasındaki petrol ve doğalgaz hatları. Iraklı Kürtler Türkiye'nin güneydoğusundan Akdeniz'e ulaşan boru hattından günde 550 bin varil petrol ithalat ediyor ve gelirinin büyük bölümünü böyle sağlıyor."
Peki referandum gerçekleşirse Türkiye ne yapar? FT'ye göre, beklenen adımlar şöyle:
"Türkiye'deki IKBY temsilcilerini sınırdışı edebilir, Türk konsolosluk çalışanlarını geri çağırabilir, kritik önemdeki Türk Hava Yolları'nın uçuşlarını durdurabilirler. Aynı zamanda başta elektrik olmak üzere bölgeye ithalatı sınırlayabilirler."
Ekim 2016'da kaydedilen son verilere göre IKBY'nin ürettiği petrolün yüzde 85'i Türkiye'nin güneydoğusundaki Ceyhan Limanı üzerinden satıldı. Türkiye, Barzani yönetiminden transit ücreti alıyor ve sert adımlar atmadan önce enerji başlığı fazlasıyla öne çıkacak. Gazeteye göre, Ankara'nın Ortadoğu ve Rusya arasında enerji ithalatı için bir transit yolu olma amacı birçok hamleyi belirleyebilir.
Şiiler referandumu reddetti
Öte yandan, referandumun en kritik kentindeki Şiiler sandığa gitmeyi reddetti.
Irak meclisinin en büyük grubu Şii Ulusal Koalisyonu, Barzani'nin referandum yapmasını kabul etmediklerini duyurdu. Yazılı açıklamada, "IŞİD'den temizlenmek üzere olduğundan ve durumu hiçbir tırmanışa izin vermediği için Kerkük'ü siyasi anlaşmazlıktan uzak tutmak gerekir. Orada anayasal olmayan referandumla emrivaki empoze etmek tarafımızca reddediliyor, bunu ne gerekçeyle olursa olsun kabul edemeyiz" denildi.
Barzani'nin referandum kararına Türkiye, İran, Suriye, ABD, Fransa, İngiltere, Almanya ve Rusya gibi ülkeler karşı çıkıyor.
YORUMLAR